Berlin i upadek muru dzielącego Europę

Z Warszawy pojedziemy do Berlina. Pojedziemy w kierunku granicznego miasta, Frankfurtu nad Odrą. Frankfurt jest historycznym miastem hanzeatyckim założonym w XIII wieku. W 1506 roku otwarty został tu uniwersytet, Alma Mater Viadrina, czyli noszący łacińską nazwę rzeki Odry. Od granicy do Berlina dzieli już tylko ok 2 godziny jazdy.

Niemcy Wschodnie były państwem istniejącym w latach 1949 – 1990, utworzonym na terenie byłej radzieckiej strefy okupacyjnej. Oficjalnie NRD było państwem wielopartyjnym, demokratycznym, ale w praktyce wszystkim rządziła jedna partia. Miała ona pełną kontrolę nad wszystkimi obywatelami a osoby odbiegające od normy ryzykowały pobyt w więzieniu. Mur berliński był barierą, która od 13 sierpnia 1961 r. do 9 listopada 1989 r. rozdzielała Berlin Wschodni od Zachodniego. Mur ten zbudowany został przez Niemcy Wschodnie w celu powstrzymania coraz częstszych ucieczek wschodnioniemieckich obywateli na zachód przez Berlin Zachodni, ale w bloku wschodnim stosowano raczej nazwę „wału antyfaszystowskiego”, aby stworzyć pozory odgrodzenia się od „faszyzmu”. Mur ten był najbardziej namacalną, fizyczną oznaką żelaznej kurtyny, która była silnym symbolem podziału Europy po drugiej wojnie światowej.  Mur i żelazna kurtyna razem odgradzały nie tylko Berlin, ale i cały kraj, i są chyba pierwszym w historii przykładem skutków decyzji rządu o odgrodzeniu i zamknięciu całej ludności kraju.

Rozpoczniemy od zwiedzenia nowego muzeum muru, które zostało otwarte w 2016 r. przy Oberbaumbrücke. Przyczyny wzniesienia muru w 1961 r. i jego zburzenia w 1989 r. są tu pokazane w nowoczesny i efektowny sposób, który budzi silne emocje u wszystkich zwiedzających. Muzeum składa również hołd pamięci wszystkim, którzy stracili życie podczas próby ucieczki za wschodu na zachód pokonując mur. Następnie zwiedzimy East Side Gallery, czyli zachowany fragment muru berlińskiego. Znajduje się on w pobliżu dworca kolejowego Berlin Ostbanhof nad Szprewą. Po wschodniej stronie muru swój ślad w formie malunków zostawiło tu 160 artystów z całego świata. Malunki te powstały na początku lat 90-tych XX wieku i stanowią obraz stosunku artystów do zmian politycznych zachodzących w Niemczech. Galeria ma długość ponad jednego kilometra i jej najbardziej znanym obrazem jest pocałunek przyjaźni Leonida Breżniewa i Ericha Honeckera.

Trasa naszej wycieczki prowadzi wzdłuż słynnej Karl Marx Allee, która do roku 1961 nosiła nazwę Stalinallee. To tutaj odbywały się największe demonstracje i tutaj mieściły się wspaniałe restauracje nazwane imionami miast Europy Wschodniej oraz Kino International słynące z premier filmowych. Przejedziemy na Alexanderplatz, który w okresie istnienia Niemiec Wschodnich był najważniejszym miejscem spotkań mieszkańców Berlina i dumą całych Niemiec Wschodnich. Za pomocą architektury starano się pokazać, że Niemcy Wschodnie potrafiły stworzyć nowoczesną dzielnicę miasta, która funkcjonowała niczym symbol dobrobytu. Przejdziemy obok wysokiej wieży telewizyjnej zbudowanej w 1968 r. i czerwonego ratusza z 1860 r, kierując się do dzielnicy św. Mikołaja, najstarszej części Berlina. Obecny swój wygląd dzielnica zawdzięcza ogromnej przebudowie z lat 80-tych XX wieku, kiedy puste miejsca po budynkach zniszczonych w czasie II wojny światowej zostały wypełnione nowoczesnymi kamienicami w stylu średniowiecznym. Zjemy lunch a następnie odwiedzimy muzeum NRD znajdujące się nad rzeką tuż przy katedrze berlińskiej. Muzeum powstało z prywatnej inicjatywy, ponieważ oficjalnie miasto chciało zachować bezpieczny dystans od dziedzictwa NRD. Można tu dogłębnie zrozumieć, na czym polegało życie w NRD po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Znajdziemy tu gazety, konserwy, wyposażenie mieszkań, gry i maszyny do pisania. W muzeum można dotknąć eksponatów, zaglądać do szuflad i szafek, siadać na kanapach i oglądać programy telewizyjne z epoki zimnej wojny.

Wieczorem zjemy kolację w restauracji.

Po śniadaniu pojedziemy na Bernauer Strasse, żeby obejrzeć, pozostałości Muru Berlińskiego. Zobaczymy jakim koszmarem było życie w podzielonym przez mur Berlinie. Bernauer Strasse jest ulicą, której zachodnia część stanowiła granicę między wschodem i zachodem. Mur berliński przebiegał wzdłuż południowej części ulicy i do tej pory pozostawiono część muru na pamiątkę tych czasów. W pobliżu znajduje się również Centrum Dokumentacji Muru Berlińskiego, w którym pokazywana jest historia Bernauer Strasse i muru berlińskiego. Ulica ta zasłynęła również jako droga ucieczki z pierwszego okresu po wzniesieniu muru. Domy po południowej stronie leżały na wschodzie, ale chodnik pod oknami był już na zachodzie. Dzięki temu wielu mieszkańców tego domu mogło wyskoczyć przez okno i znaleźć się w ten sposób w Berlinie Zachodnim. Okna te jednak zostały dość szybko zamurowane a w późniejszym okresie domy wyburzono.

W okresie podziału miasta również układ metra berlińskiego został podzielony na część wschodnią i zachodnią. Oznaczało to, że dwie linie zachodnie przebiegały pod Berlinem Wschodnim, z których jedna stacja, U8, Bernauer Strasse, była zamknięta i zamieniła się w stację widmo. Po połączeniu Berlina odbyło się ponowne otwarcie stacji. Następnie odwiedzimy słynny Kościół Pamięci, czy też raczej nowo zbudowany, współczesny Kościół Pamięci, ponieważ stary został zburzony w 1985 r., kiedy był po wschodniej części, blisko muru. Korytarz śmierci po wschodniej stronie, pilnowany z wieży przez uzbrojonych strażników okazał się zbyt wąski. Wielu ludzi zastrzelono podczas próby ucieczki i przedostania się na zachodnią stronę. Silne emocje wywołują portrety zastrzelonych uciekinierów.

Pojedziemy do starego dworca kolejowego Friedrichstrasse, położonego przy ulicy o tej samej nazwie we wschodniej części Berlina. Stacja ta była stacją graniczną z kontrolą paszportów i odprawą celną jak na międzynarodowych lotniskach, tak więc można było jeździć pociągiem między wschodem i zachodem, pod warunkiem posiadania wizy dla obywateli Zachodu i pozwolenia na wyjazd dla obywateli Wschodu. Zwiedzimy Tränenpalast, Pałac Łez, gdzie w 2011 r. powstała stała wystawa poświęcona historii tego przejścia granicznego. Budynek został tak nazwany na pamiątkę wielu łez wylanych przy żegnaniu członków rodziny i przyjaciół wracających na zachód.

Kolejny przystanek na naszej trasie to Brama Brandenburska z końca XVIII wieku, stanowiąca symbol zarówno podziału jak i połączenia Niemiec. W okresie podziału miasta brama była niedostępna dla zwiedzających, ponieważ leżała na granicy, pośrodku korytarza śmierci strzeżonego przez wozy patrolowe i z wież strażniczych.

Reszta dnia jest do własnej dyspozycji. Niedaleko bramy znajduje się Bundestag. Budowa parlamentu została zaplanowana i zrealizowana na przełomie XIX i XX wieku, jako siedziba parlamentu Rzeszy Niemieckiej. Podczas walk ulicznych pod koniec II wojny światowej budynek parlamentu został bardzo uszkodzony w wyniku bombardowań alianckich, ale obecnie został odbudowany i znowu stanowi siedzibę parlamentu Niemiec.
W pobliżu stoi Pomnik Holocaustu zbudowany w 2005 r. dla uczczenia pamięci zamordowanych w Europie Żydów. Pomnik jest ogromny i rozciąga się na powierzchni 19 tys. metrów kwadratowych. To fantastyczne dzieło składa się z blisko 3 tys. betonowych obelisków różnej wielkości, ustawionych w odległości jednego metra od siebie. Pod pomnikiem znajduje się też podziemne muzeum, w którym można dowiedzieć się więcej na temat zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych podczas II wojny światowej a także wcześniej, w latach 1933 – 1945. Tuż obok znajduje się pomnik z 2008 roku upamiętniający homoseksualistów, którzy byli prześladowani i zginęli z rąk nazistów. Wszystko po to, aby ludzkość nie zapomniała, co się naprawdę zdarzyło i aby nie doszło do tego ponownie.

Polecamy udać się do Checkpoint Charlie, gdzie znajdowało się przejście graniczne między dawnym Berlinem Wschodnim i Zachodnim, punkt kontrolny C. Obecnie Checkpoint Charlie przypomina zachowana budka strażnicza z historycznym plakatem oraz informacjami na temat muru berlińskiego oraz kolejne muzeum dedykowane murowi i osobom usiłującym uciec ze Wschodu na Zachód.
 

Po śniadaniu opuścimy Berlin i udamy się w drogę powrotną przez Poznań i Łódź do Warszawy.