Z Islandii na Spitsbergen – rejs ekspedycyjny do Arktyki

Rano wylot z Warszawy przez Kopenhagę w kierunku  Islandii. Po południu lądowanie na lotnisku Keflavík oraz transfer do portu w Reykjavíku. Tutaj czeka nasz statek ekspedycyjny Ocean Albatros. Po wejściu na pokład wszystkim zostaną przydzielone kabiny, a przed pierwszym posiłkiem załoga statku przeprowadzi obowiązkowe ćwiczenia z zakresu bezpieczeństwa. Zespół ekspedycyjny w skład którego wchodzi kierownik rejsu oraz specjaliści z zakresu biologii, historii, glacjologii itp. opowiedzą o codziennej rutynie na statku, procedurach zejścia na ląd, trasie rejsu i programie na nadchodzące dni.

Wczesnym wieczorem wypłyniemy z portu w Reykjaviku kierując się w stronę zachodniego wybrzeża Islandii.

Kolacja na pokładzie.

Z tętniącej życiem stolicy Islandii, opływając północno-zachodni kraniec wyspy, skierujemy się w kierunku miejscowości Siglufjörður. Wody wokół Islandii są jednymi z najobfitszych w pokarm na planecie Ziemi, ponieważ spotyka się tu ciepły prąd Golfstromu i zimny Prąd Wschodniogrenlandzki, tworząc obszar bogaty w tlen i składniki odżywcze. Tutaj zakwita plankton, dostarczając pożywienia wielu gatunkom morskiej fauny. Opływając Fiordy Zachodnie (półwysep stanowiący północno-zachodnią część Islandii), można wraz z zespołem ekspedycyjnym stanąć na pokładzie statku i obserwować endemiczną przyrodę tego unikalnego morskiego krajobrazu. Maskonury kołyszą się na falach i nurkują w zimne głębiny w poszukiwaniu pożywienia, podczas gdy petrele i inne ptaki morskie przelatują nad naszymi głowami.  Jeśli szczęście nam dopisze zobaczymy wieloryby przepływające obok statku, które przybywają w te okolice poszukując dużych ławic śledzi, stanowiących ich pożywienie. Członkowie naszego doświadczonego zespołu ekspedycyjnego opowiedzą o bogatym folklorze Islandii, kulturze i unikalnych morskich ekosystemach. Dzień na morzu to również idealny czas, aby zapoznać się z atrakcjami naszego statku ekspedycyjnego. W czasie rejsu do Siglufjörður można zrelaksować się w salonie panoramicznym z filiżanką kawy i lornetką lub wziąć udział w wykładach ekspertów, aby dowiedzieć się więcej o tym regionie.

Rankiem statek Ocean Albatros dotrze do małego miasta Siglufjörður, najbardziej na północ położonego miasta na Islandii. Podobnie jak prawie w każdej islandzkiej miejscowości port jest tutaj sercem miasta. Siglufjörður wyrosło z małej wioski na prawdziwe miasto w latach 40. i 50. XX wieku podczas boomu na śledzie. Ta niepozorna ryba była podstawą gospodarki miasta od początku jego powstania i przyczyniła się do tego, że Siglufjörður stał się jednym z największych miast Islandii w latach 50. XX wieku.

Siglufjörður to miasto, którego historia i tożsamość nierozerwalnie złączona jest ze śledziem i dlatego wszędzie w mieście króluje śledź! Muzeum Śledzia, składające się z kilku historycznych budynków, prezentuje tradycyjny proces przetwórstwa tych ryb, który ma miejsce do dzisiaj. Miasto położone jest w jednym z najbardziej fantastycznych fiordów Islandii (o tej samej nazwie). W tej okolicy znajduje się 18 innych fiordów, co czyni to miejsce niezwykle popularnym wśród turystów podróżujących po Islandii.

Siglufjörður jednoznacznie kojarzy się z przemysłem śledziowym. Ryby z tego małego miasteczka były kiedyś eksportowane na cały świat, a mieszkańcy Siglufjörður są słusznie dumni ze swojego rybackiego dziedzictwa! Dziś będzie okazja, aby odwiedzić miejskie muzeum poświęcone historii śledzia w mieście i obejrzeć przedstawienie teatralne, które przedstawia stare tradycyjne metody pracy przy dźwiękach muzyki akordeonowej, która dzięki swojej rytmicznej melodii była wykorzystywana zarówno przy pracy jak i przy tańcach i śpiewach. Koniecznie należy też spróbować śledzia i popić go kieliszkiem islandzkiej brandy (zwanej też Czarną Śmiercią!).

(Dzisiejsza wycieczka opcjonalna nie jest wliczona w cenę podróży i należy ją wykupić osobno. Więcej informacji w dalszej części programu).

Wczesnym popołudniem wracamy na pokład statku Ocean Albatros i przemieszczamy się z Siglufjörður do Grímsey, małej wyspy na północnym wybrzeżu Islandii. Ta mała, szmaragdowo-zielona wyspa jest jedynym terytorium Islandii, które przecina koło podbiegunowe – mówiąc dokładnie przebiega ono przez północną część wyspy. Miejsce to jest oznaczone ogromną betonową kulą „Orbus et Globus”, którą corocznie przesuwano nieznacznie, uwzględniając małe zmiany w orbicie ziemi (a tym samym w położeniu koła podbiegunowego). Wyspę zamieszkuje na stałe zaledwie 70 osób oraz tysiące ptaków morskich. Można zobaczyć tu ciekawskie maskonury wychylające się ze swoich gniazd, ale trzeba uważać na rybitwy unoszące się nad głowami, które zazdrośnie pilnują swojego terytorium! Na Grímsey żyje bardzo duża populacja rybitw, a pracownicy lotniska często muszą oczyszczać pas startowy z tych pięknych lecz zadziornych ptaków, aby samoloty mogły wylądować.

Dotarcie do Grímsey oznacza oficjalne przekroczenie granic Arktyki i wejście do królestwa niedźwiedzi polarnych. Stąd płyniemy dalej w nieznane, kierując się ku tajemniczej wyspie Jan Mayen.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Podczas rejsu statkiem będziemy mieli okazję uczestniczyć w inspirujących i edukacyjnych wykładach prowadzonych przez naszych ekspertów i doświadczonych przewodników ekspedycyjnych na temat arktycznej fauny i flory, klimatu, wypraw naukowych oraz geologii. Można również wyjść na pokład, aby obserwować morskie ptaki unoszące się z gracją na falach w pobliżu statku a może uda się także zobaczyć wieloryby.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Mniej więcej pośrodku Morza Norweskiego, na północnym Atlantyku, leży tajemnicza wyspa wulkaniczna Jan Mayen. Znajduje się ona blisko Grzbietu Środkowego Atlantyku, który przyczynił się do jej powstania. Wyspa jest tajemnicza nie tylko ze względu na swoje odizolowanie ale także dlatego, że przez znaczną część roku jest spowita mgłą i chmurami.

Jan Mayen należy do Norwegii, a góra Beerenberg jest jednym z wyższych spośród 300 szczytów w Norwegii, które wznoszą się powyżej 2.000 metrów nad poziomem morza. Na całej wyspie mieszka zaledwie 18 osób, które zajmują się obsługą stacji meteorologicznej oraz należą do norweskich sił obronnych. Postaramy się zejść na ląd w najwęższej części wyspy, od strony południowej lub północnej, w zależności od siły oraz kierunku wiatru i fal. Wulkaniczne pochodzenie tego miejsca jest wyraźnie widoczne, gdy patrzymy na stożki popiołu, strumienie lawy i lodowce pokrywające wznoszący się wysoko główny szczyt Beerenberg.

Po miłym spacerze wracamy pontonami Zodiac na statek, aby kontynuować naszą podróż na północ.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Z wyspy Jan Mayen zmierzamy na północny wschód w kierunku położonych powyżej arktycznych wysp archipelagu Svalbard. Svalbard leży około 800 km na północ od norweskiego wybrzeża i jest wyjątkowo odległy i odizolowany od kontynentu europejskiego. Longyearbyen, stolica archipelagu, położona na Spitsbergenie, największej wyspie Svalbardu, oddalona jest zaledwie 1.200 km od bieguna północnego oraz 800 km od Oslo.

Rejs na Svalbardu wymaga statku, który poradzi sobie z możliwym lodem lub trudnymi warunkami pogodowymi, jakie mogą wystąpić na tych północnych wodach. Na zachód od Jan Mayen rozciąga się lodowiec Zachodni, obszar pokryty dryfującym lodem, który zwykle trzyma się wschodniego wybrzeża Grenlandii, ale czasami, nawet latem dryfuje przez Morze Grenlandzkie docierając aż na Svalbard. Na szczęście statek Ocean Albatros posiada zarówno kod polarny 6 jak i klasę lodową 1A wg oficjalnej klasyfikacji, co czyni go idealnym statkiem do pokonania tej trasy. Dodatkowo specjalna konstrukcja dziobu X-Bow oraz stabilizatory Royce Rollsa zapewniają zwiększoną stabilność podczas rejsu po wzburzonych wodach.

Dobrze jest mieć przygotowane lornetki, gdy zbliżamy się do Svalbardu. Te wyspy są schronieniem dla wielu gatunków fauny morskiej, jak wieloryby, foki i ptaki, które żyją na i wokół tego wspaniałego archipelagu. W miarę zbliżania się do Svalbardu spodziewamy się stałego zwiększania koncentracji zwierząt. Zbliżając się do szelfu kontynentalnego na Svalbardzie będziemy wypatrywać wielorybów, które przypływają tutaj, w poszukiwaniu obfitych ilości planktonu unoszącego się na powierzchni. W przeszłości tak intensywnie prowadzono polowania na wieloryby, że doprowadziło to prawie do wyginięcia tych ogromnych stworzeń, których wartościowy tłuszcz był bardzo pożądany. Teraz te łagodne olbrzymy morskie powracają i latem są często widywane wokół Svalbardu.

Podczas dnia spędzonego na pokładzie, będą oczywiście organizowane różne atrakcje, dzięki czemu czas nie będzie się dłużyć, chociaż w tak pięknych okolicznościach przyrody i w dobrym towarzystwie można by sobie życzyć, aby dni trwały jak najdłużej.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Siódmego dnia naszej podróży w godzinach popołudniowych dotrzemy do fascynujących wybrzeży południowego Svalbardu z fiordami, wysepkami i skałami, zachęcającymi do eksploracji.

Na pierwszy rzut oka ten region może wydawać się pusty i pozbawiony życia, ale jeśli przyjrzymy się bliżej to zobaczymy, że jest wręcz odwrotnie. Skalnica, mak svalbardzki i inne rośliny tundrowe przeciwstawiają się arktycznej pogodzie, a ich kwiaty niczym klejnoty połyskują w świetle dnia polarnego. Małe irysy śnieżne rosną między skałami, a fioletowe czaple, doskonale wtapiające się w otoczenie, wędrują wzdłuż wybrzeża. Podnosząc wzrok na porośnięte roślinnością zbocza, można dostrzec poruszające się szaro-białe renifery wielkości owiec. To unikalny podgatunek występujący tylko na Svalbardzie. Nagły szum skrzydeł i krzyk ptaków zwiastuje pojawienie się w okolicy lisa polarnego. To jedyny drapieżnik zamieszkujący Svalbard (oprócz niedźwiedzia polarnego).

Wszystkie zejścia na ląd odbywają się zawsze w asyście zespołu ekspedycyjnego.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

W ciągu nocy (ale czym jest noc, gdy słońce w ogóle nie zachodzi?) statek Ocean Albatros będzie przepływać obok poszarpanych szczytów gór Prins Karls Forland i dotrze do wspaniałego fiordu Kongsfjord. Fiord otoczony jest skalistymi górami i ograniczony przez imponujące lodowce: Kongsbreen, Kongvegen i De Tre Kroner – 3 szczyty w formie piramid, które są podobno symbolem monarchii Norwegii, Szwecji i Danii. To bez wątpienia jeden z najpiękniejszych i najbardziej spokojnych zakątków na ziemi.

Na ląd zejdziemy w niewielkiej osadzie Ny-Ålesund. Leży ona jeszcze dalej na północ niż Longyearbyen, co czyni Ny-Ålesund najbardziej na północ położoną osadą na świecie. Znajduje się tutaj kilka całorocznych stacji naukowo-badawczych, urząd pocztowy i jeden sklep, który jest otwarty tylko przez kilka godzin dziennie.

Geograficzne położenie tego miejsca sprawiło, że przez wieki było ono  punktem startu dla wielu wypraw i ekspedycji naukowych. To dumne dziedzictwo jest wciąż kontynuowane po dzień dzisiejszy. Okolica jest spektakularna, a prowadzone tu projekty naukowe są równie fascynujące jak historia miasteczka. Służyło ono za bazę dla sterowca Norge projektu Umberto Nobile, statku Fram, Amundsena, Nansena, Nordenskiölda i wszystkich legend polarnych ekspedycji, którzy wyruszali z tego odległego miejsca, próbując przesuwać granice ludzkich osiągnięć i możliwości. Ich ślady nadal można tutaj odnaleźć, o czym przekonamy się podczas spaceru po osadzie.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Jeden z największych chronionych obszarów dzikiej przyrody w Europie to północno-zachodni Svalbard, który został ogłoszony parkiem narodowym w 1973 roku. Obszar ten jest znany ze swojej historii związanej z jednym z najwcześniejszych, udokumentowanych przypadków pojawienia się ludzi na Svalbardzie. Podczas gdy skandynawscy odkrywcy mogli odwiedzić te lodowate wybrzeża w epoce Wikingów, to pierwszym udokumentowanym przypadkiem było dotarcie tutaj Williama Barentsa, legendarnego holenderskiego odkrywcy, od którego nazwiska wzięło swą nazwę Morze Barentsa. Mimo że teraz obszar ten jest chroniony przed ingerencją człowieka to w czasach Barentsa było zupełnie inaczej. Po swoim przybyciu tutaj w 1596 roku zauważył on duże ilości wielorybów i fok, które wkrótce stały się łupem angielskich i holenderskich wielorybników, przybywających tutaj jeszcze przez dziesięciolecia po pierwszej wizycie Barentsa, aby łupić i bogacić się na bogactwach dzikiej przyrody tego obszaru. Region ten tworzył trójkąt między lądem, morzem i lodem, co czyniło go doskonałym miejscem do polowań na te łagodne, morskie olbrzymy.

Jednym z miejsc, gdzie ćwiartowano tusze wielorybów i przetwarzano na cenny olej, było holenderskie osiedle Smeerenburg. Nadal widoczne są tu pozostałości z XVI wieku, takie jak piece do wytapiania tranu i fundamenty budynków. Natomiast w innym miejscu, jak pobliskie Ytre Norskøya, które jest świadkiem ciemnej strony tej masowej rzezi wielorybów na przemysłową skalę, możemy zobaczyć groby wielu młodych mężczyzn, którzy marzyli o bogactwie, a zamiast tego zostali pogrzebani tysiące kilometrów od domu rodzinnego.

Dziś wszystko, co pozostało z tego okresu, to kości i liche pozostałości po osadach ludzkich. Stopniowo arktyczna natura odzyskała terytorium, zabrane kiedyś przez ludzi, a region jest teraz rajem dla miłośników dzikiej przyrody. Niepozornym roślinom jak małe arktyczne maki i fioletowe skalnice jakoś udaje się przetrwać w tych niesprzyjających warunkach, aby zakwitnąć podczas krótkiego, polarnego lata, podczas gdy gęsi, kaczki i inne ptaki morskie wracają na wyspę, by wychować swoje młode. Na plażach można spotkać wygodnie rozłożone morsy z ich długimi kłami. Cały czas jednak musimy zachować czujność przed niedźwiedziami polarnymi wędrującymi po takich dzikich okolicach. Podczas całego rejsu nasz doświadczony zespół ekspedycyjny cały czas będzie wypatrywał ciekawych przejawów życia dzikiej natury (w tym niedźwiedzi polarnych) i od razu będzie informował gości, jeśli tylko zauważy coś interesującego!

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

W dniu dzisiejszym postaramy się zrealizować dwie wyprawy na ląd, ale zależeć to będzie od decyzji naszego kapitana. Zespół ekspedycyjny poinformuje o miejscu i godzinie zejścia na ląd, gdy tylko będą znane dokładne informacje na temat warunków pogodowych i siły wiatru. Podczas powrotu z najbardziej na północ wysuniętego punktu naszej wyprawy będziemy zmierzać w kierunku centralnego Spitsbergenu. Spitsbergen, mający około 400 km długości z północy na południe, jest największą wyspą na Svalbardzie. Cały Spitsbergen charakteryzuje się polarnym klimatem tundrowym, z krótkim, chłodnym latem i długą, ciemną i wyjątkowo mroźną zimą. Pomimo tego życie tutaj istnieje, a wyjątkową faunę i florę Svalbardu można spotkać na całym Spitsbergenie.

W naszym przedostatnim dniu na Svalbardzie udamy się do najlepszego miejsca, które umożliwi nam zejście na ląd i eksplorację dzikiej przyrody. O tym jakie to będzie miejsce zdecyduje nasz doświadczony kierownik ekspedycji oraz kapitan statku, bo tak się to właśnie odbywa podczas prawdziwej arktycznej ekspedycji! Być może natrafimy na szczególnie widowiskowy lodowiec i wypuścimy naszą flotę pontonów Zodiac na morze, aby zbadać miejsca gdzie lód spotyka ląd, a ląd spotyka morze. Może natrafimy na kolonię ptaków morskich lub stado karibu i wyruszymy na ląd, aby podejść je jak najbliżej. A może dopisze nam szczęście i zobaczymy niedźwiedzia polarnego - króla Arktyki, podczas rejsu wzdłuż wybrzeża w kierunku ostatniego celu naszej wyprawy – Longyearbyen.

Śniadanie, obiad i kolacja na pokładzie.

Rano przypływamy do Longyearbyen, głównego miasta na Svalbardzie. Miasto zostało założone jako ‘Longyear City’ w 1906 roku przez amerykańskiego przedsiębiorcę Johna Longyeara, który prowadził wydobycie węgla na Svalbardzie. Longyearbyen stanowi dziś administracyjne centrum Svalbardu i siedzibę najwyższych władz archipelagu, Sysselmannen. Jest również położone najbardziej na północ... no, właściwie od wszystkiego! Miasto leży po stronie południowo-zachodniej Fjordu Advent, będącego zatoką 100-kilometrowego Isfjordu ciągnącego się po zachodniej stronie Spitsbergenu. Otoczone jest górami zarówno w głębi lądu, jak i po drugiej stronie fiordu, gdzie majestatycznie góruje charakterystyczny Hiorthfjellet.

Już w 1916 roku Longyearbyen zostało przejęte przez norweską spółkę węglową, a górnictwo determinowało życie tutaj i cały obszar aż do naszych dni. Dziś miasto liczy około 2.000 mieszkańców, głównie Norwegów, a działalność górnicza, dawniej dominująca, nie jest już główną aktywnością miasta. Mieszkańcy Longyearbyen zajmują się głównie badaniami naukowymi, edukacją oraz turystyką, która jednak istnieje w dość skromnym wymiarze na tym obszarze. Jeśli ktoś jest zdezorientowany faktem, że nazwy „Spitsbergen” i „Svalbard” są używane zamiennie, można to wytłumaczyć tym, że pomimo iż archipelag otrzymał nazwę Svalbard już w islandzkich sagach w 1194 roku, to Spitsbergen był nazwą, którą Willem Barents nadał tym wyspom w 1596 roku, ze względu na ich charakterystyczny krajobraz ze spiczastymi i poszarpanymi szczytami górskimi. Nazwa ta przetrwała aż do czasów po I wojnie światowej. Obecnie Spitsbergen jest nazwą największej z wysp w archipelagu, który nosi nazwę Svalbard.

Po śniadaniu pożegnamy się z personelem na pokładzie. Po krótkiej wizycie w centrum miasta udamy się na lotnisko, skąd wylecimy najpierw do Oslo, a następnie do Warszawy.

Śniadanie na pokładzie.