Słowenia
Wybierz się w podróż do Słowenii
Słowenia to mały, ale niezwykle malowniczy kraj, rozciągający się między Alpami a Morzem Adriatyckim. Podróż przez to państwo to prawdziwa przyjemność – ośnieżone szczyty górskie, ciekawe formacje skalne, które wyrzeźbiła natura w systemie podziemnych jaskiń oraz niekończące się zielone lasy iglaste, odbijające się w czystych wodach jezior i rzek. Dzieła ludzkich rąk w Słowenii są równie zachwycające – urocze średniowieczne miasteczka, piękne muzea oraz stolica pełna barokowej i secesyjnej architektury.
Słowenia
Przyroda i klimat Słowenii
Słowenia zajmuje powierzchnię zaledwie 20 273 km² i posiada 47 kilometrów linii brzegowej nad Morzem Adriatyckim, na półwyspie Istria, gdzie znajdują się malownicze nadmorskie miasteczka, takie jak Piran i Izola. Na północnym zachodzie kraju wznoszą się Julijskie Alpy z najwyższym szczytem Słowenii – Triglavem (co po polsku oznacza „trójgłowy”), który ma 2864 m n.p.m. i stanowi narodowy symbol widoczny m.in. na fladze państwowej. Z Triglava wypływa niezwykle malownicza rzeka Soča, płynąca przez Dolinę Sočy, popularne miejsce do raftingu. W rejonie podgórskim można doświadczyć wielu różnych atrakcji przyrodniczych.
Triglav dał też nazwę największemu w kraju parkowi narodowemu – Parkowi Narodowemu Triglav o powierzchni 838 km². W jego granicach znajduje się m.in. Dolina Bohinj oraz największe słoweńskie jezioro polodowcowe, zasilane przez 78-metrowy wodospad Savica. Na terenie parku można spotkać kozice, daniele i brunatne niedźwiedzie, a z lornetką dostrzec królujące w przestworzach orły o szerokich skrzydłach.
Wschodnia i północno-wschodnia część Słowenii, znana jako Panonia, charakteryzuje się równinami, rozległymi polami uprawnymi i terenami podmokłymi, które są domem dla wielu gatunków ptaków. Na południu, w regionach Dolenjska i Bela krajina, znajdują się łagodne wzgórza, winnice i brzozowe lasy, natomiast na zachodzie rozciągają się spektakularne Góry Krasowe – obszar porowatych skał wapiennych, przez które woda deszczowa przenika do podziemnych rzek i jaskiń.
Pod ziemią otwiera się zupełnie inny świat – ogromne jaskiniowe komnaty z korytarzami pełnymi stalaktytów, eksplozją kolorów i zapierającymi dech w piersiach przepaściami. Żyją tam nietypowe stworzenia, takie jak odmieniec jaskiniowy (Proteus anguinus), czyli ślepy płaz znany również jako europejski ślepiec jaskiniowy. Można go spotkać m.in. w Jaskiniach Škocjańskich, które mają miliony lat i zachwycają surrealistycznymi formacjami oraz salami o wysokości dochodzącej do 80 metrów. To najbardziej imponujące jaskinie w kraju, a także jedno z nielicznych podziemnych zjawisk przyrody wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W całej Słowenii zarejestrowano ponad 7000 jaskiń, a w niektórych regionach ich koncentracja jest tak duża, że można znaleźć kilka jaskiń na kilometr kwadratowy. Tworzą one część krasowych krajobrazów wapiennych, szczególnie licznych w południowo-zachodniej części kraju, ale występujących też w Alpach Dynarskich, gdzie znajdują się słynne Jaskinie Postojna. Pierwszy odcinek kilkukilometrowej trasy zwiedza się tam w podziemnym pociągu. Choć jaskinie wydają się magiczne, formacje skalne powstają w wyniku naturalnych procesów chemicznych i fizycznych: deszczówka przenika przez porowaty grunt, rozpuszcza wapienie, a następnie tworzy stalaktyty (naciekające z góry) i stalagmity (rosnące od dołu).
Choć przez Słowenię da się przejechać w pół dnia, różnorodność krajobrazów i warunków jest ogromna. Na małym obszarze spotykają się trzy różne typy klimatu: śródziemnomorski, alpejski i kontynentalny. Poza Parkiem Narodowym Triglav (obejmującym 84 800 ha) kraj posiada 10 obszarów chronionych, a znaczna część jego powierzchni to niezamieszkane wzgórza i lasy.
W Słowenii rośnie około 2900 gatunków roślin, z czego około 70 – głównie w górach – to endemity. W Parku Triglav można znaleźć m.in. różaneczniki alpejskie, goryczki i fiołki górskie.
W lasach Notranjskiej nadal żyją niedźwiedzie i rysie, a w wysokich Alpach – koziorożce i świstaki oraz duże stada kozic. W innych lasach spotkać można sarny, dziki i lisy.
Historia i kultura Słowenii
Najstarsze ślady obecności człowieka na obecnym terytorium Słowenii datowane są na ok. 250 000 lat p.n.e. – świadczy o tym m.in. flet wykonany z kości niedźwiedzia. Znacznie później, w VI wieku n.e., na te tereny zaczęli napływać pierwsi Słowianie. Około roku 630 założyli niezależne księstwo w Karantanii – historycznym regionie położonym na terenie dzisiejszej Austrii, który wówczas obejmował również północną Słowenię. Około sto lat później Karantania została włączona do germańskiego Frankijskiego Królestwa, a Słowianie przyjęli chrześcijaństwo.
W XI wieku powstał pierwszy słoweński tekst, zapisany po łacinie. Od XIV do XVI wieku wszystkie regiony słoweńskie znalazły się pod panowaniem Habsburgów, z wyjątkiem części wybrzeża, które przez kilka stuleci należało do Republiki Weneckiej. Władza Habsburgów utrzymywała się aż do I wojny światowej.
Po upadku monarchii habsburskiej w 1918 roku, Słowenia stała się częścią nowo utworzonego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, które od 1929 roku – po wprowadzeniu dyktatury przez króla Aleksandra – przyjęło nazwę Jugosławia, co dosłownie znaczy „kraj południowych Słowian”.
Po II wojnie światowej Słowenia stała się jedną z republik w ramach Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii pod przywództwem partyzanckiego bohatera Tity. Początkowo republiki utrzymywane były w ścisłej kontroli, jednak Słowenia i Chorwacja – najbardziej pragnące decentralizacji – nie milczały. W 1974 roku uchwalono nową konstytucję, która przyznała republikom większy zakres samodzielności, co spotkało się z dużym zadowoleniem w Słowenii.
Słowenia była najbogatszą z sześciu republik związkowych i cechowała się znacznie wyższym poziomem edukacji. Mimo trudnego i biurokratycznego systemu, Słoweńcy potrafili dobrze go wykorzystać – m.in. dzięki sukcesom przemysłu (np. firma Gorenje), kraj osiągnął poziom zamożności ponad dwukrotnie wyższy niż średnia jugosłowiańska. Stabilna gospodarka i większa autonomia polityczna stworzyły solidne fundamenty pod przyszłą niepodległość – choć mało kto myślał o tym poważnie, dopóki Tito żył.
Niepodległość stała się rzeczywistością po 1990 roku, kiedy to komuniści zrzekli się monopolu na władzę, a w kraju odbyły się pierwsze wolne wybory. Zaledwie pół roku później Słoweńcy znów poszli do urn – tym razem, by opowiedzieć się za niepodległością. Decyzja ta była wynikiem wieloletniego pogarszania się stosunków między republikami oraz świadomości, że jako najzamożniejszy członek federacji Słowenia więcej zyskuje, niż traci, opuszczając wspólnotę.
Na początku jednak motywem nie była tylko ekonomia – lecz świadomość, że populistyczni liderzy, szczególnie w Serbii, prowadzą Jugosławię w niewłaściwym kierunku. To walka o demokrację rozbudziła narodową tożsamość Słoweńców, umacnianą od wieków przez odrębność językową i kulturową, odróżniającą ich od pozostałych republik jugosłowiańskich.
W 2004 roku Słowenia przystąpiła do Unii Europejskiej i NATO, a od 2007 roku posługuje się euro. Choć transformacja z gospodarki planowej do rynkowej nie obyła się bez problemów, a scena polityczna borykała się z aferami korupcyjnymi, kraj odniósł również znaczące sukcesy – m.in. w sporcie. Słoweńscy kolarze, jak Primož Roglič i Tadej Pogačar, zdobyli prestiżowe tytuły w największych wyścigach etapowych, przynosząc krajowi światową sławę.
Lublana i Maribor
Lublana została stolicą niepodległej Słowenii w 1991 roku, po rozpadzie Jugosławii. W przeciwieństwie do sąsiednich krajów, takich jak Chorwacja czy Bośnia i Hercegowina, Słowenia uniknęła poważniejszych konfliktów zbrojnych – po zaledwie dziesięciodniowej wojnie słoweńscy politycy mogli zasiąść spokojnie w parlamencie w Lublanie.
Na przestrzeni ostatnich 200 lat Lublana była również stolicą napoleońskich Prowincji Iliryjskich, częścią Austro-Węgier, a następnie została włączona do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Historia miasta sięga jednak znacznie dalej – o jego starożytnym rodowodzie świadczą m.in. pozostałości rzymskich murów miejskich w dzielnicy Mirje. Miasto powstało ponad dwa tysiące lat temu, a w średniowieczu w krajach niemieckojęzycznych znane było jako Laibach.
Lublana szczęśliwie uniknęła większych zniszczeń podczas obu wojen światowych, ale jej wygląd ukształtowało trzęsienie ziemi w 1895 roku, które zniszczyło dużą część barokowych, włoskich budowli. Kataklizm stworzył jednak przestrzeń dla nowej architektury secesyjnej, w której odcisnęli piętno zarówno lokalni, jak i austriaccy architekci. Położenie Lublany – między Adriatykiem a Alpami – sprawiło właśnie, że obserwować możemy tu wpływy zarówno włoskiego baroku, jak i środkowoeuropejskiej secesji. Wśród najbardziej charakterystycznych budowli znajdują się dzieła Jožego Plečnika, jednego z najwybitniejszych słoweńskich architektów.
Lublana to kompaktowa i przyjazna stolica licząca około 280 tysięcy mieszkańców. Rozciąga się u stóp Wzgórza Zamkowego, z którego roztacza się piękny widok na miasto, oraz wzdłuż rzeki Ljubljanicy, przy której znajdują się tętniące życiem kawiarnie, targi i liczne budynki będące świadectwem bogatej historii miasta. Na uwagę zasługuje również Metelkova – artystyczna dzielnica alternatywna powstała na dawnym terenie wojskowym, zaledwie kwadrans spacerem od centrum.
Maribor, drugie co do wielkości miasto Słowenii (ok. 100 000 mieszkańców), położony jest u podnóża zielonego masywu Pohorje. Na jego zboczach uprawia się winorośl, a miasto od czasów średniowiecza cieszy się renomą jednego z najważniejszych centrów winiarskich w kraju. To tutaj rośnie najstarsza winorośl na świecie, a samo miasto leży malowniczo po obu stronach rzeki Drawy, otoczone winnicami niemal po same granice zabudowy, w odległości mniej niż 20 km od granicy z Austrią.
Założony w XI wieku Maribor w latach 1140–1919 należał do austriackiej Styrii, co wyraźnie wpłynęło na jego architekturę. W XIV wieku, pod panowaniem Habsburgów, miasto zostało ufortyfikowane przeciwko najazdom Węgrów i Turków – do dziś nad Drawą zachowały się cztery zabytkowe wieże obronne. W XIX wieku Maribor zyskał ogromne znaczenie gospodarcze dzięki uruchomieniu linii kolejowej łączącej Wiedeń z Triestem (1846).
W XIX wieku Maribor znacząco się rozwinął, m.in. dzięki działalności arcyksięcia Johanna Habsburga, który w pobliskim Meranowie założył wzorcową winnicę i promował nowoczesne metody uprawy winorośli. Jego zaangażowanie miało duży wpływ na rozwój lokalnego winiarstwa i ugruntowało pozycję regionu jako ważnego centrum produkcji win.
Podobnie jak reszta Słowenii, Maribor po II wojnie światowej stał się częścią Jugosławii – o tej przeszłości przypomina m.in. duży most im. Tity. Dziś miasto tętni życiem również dzięki licznej społeczności studenckiej, nadającej mu współczesny charakter.